Vitamine C beschermt je lichaam

Thorbjörn De Brul
25 mei 2020

Wie vitamine C of ascorbinezuur zegt, denkt meteen aan weldoeners als appelsienen, citroenen en andere citrusvruchten. En dat klopt ook: zeevaarders kenden de kwalijke gevolgen van een vitamine C-tekort maar al te goed en aten citrusvruchten tijdens hun zeereizen. Het cruciale belang van vitamine C als beschermer blijkt ook nu in virustijd.

Vitamine C beschermt tegen scheurbuik

Het tekort aan vitamine C is al eeuwen bekend omdat het bij zeevaarders leidde tot dodelijke scheurbuik of scorbuut. Op hun maandenlange scheepstochten moesten zij het meestal met te weinig gevarieerd voedsel stellen, scheurbuik was dus de schrik van de zeevaarders. Maar al in de 18e eeuw wisten zij dat je deze dodelijke ziekte kon voorkomen door citrusvruchten te eten. Vitamine C als bescherming tegen scheurbeuk dus.

Scheurbuik wordt gekenmerkt door lekkende kleine bloedvaatjes, met onderhuidse en tandvleesbloedingen, snel blauwe plekken, moeilijke wondgenezing, en later verlies van haar en tanden, pijnlijke en gezwollen gewrichten,…tot de dood volgt. Al deze symptomen blijken gerelateerd aan verzwakte bloedvaten, bindweefsels en botten, allemaal weefsels opgebouwd uit collageen.

Wat is vitamine C?

Vitamine C of ascorbinezuur werd pas geïsoleerd rond 1930, maar zijn werkelijke belang werd pas veel later door de ‘vader van de orthomoleculaire geneeskunde’ Linus Pauling (1901-1994) beschreven in zijn boek Vitamin C and the Common Cold.

Ascorbinezuur is een soort suikermolecule met twee elektronen (H+) die gemakkelijk afgegeven worden. Als antioxidant kan deze snel gevaarlijke vrije radicalen neutraliseren. Het wordt zo dan wel zelf een vrij radicaal, dat echter vrij onschadelijk is. Vitamine C zal bijvoorbeeld vitamine E regenereren, waardoor deze langdurig zijn functie als antioxidant kan uitoefenen. Maar deze vitamine beschermt ook proteïnen, lipiden, enzymen én DNA/RNA tegen schade door vrije radicalen.

Ascorbinezuur kan weer gerecycleerd worden, maar wordt meestal snel verder in de stofwisseling omgezet. En de rest wordt gewoon afgevoerd. Het cliché dat het slikken van ascorbinezuur vooral voor ‘dure urine’ zorgt, is op dit punt fout: de vitamine C die je uitscheidt, heeft zijn werk al gedaan.

Vandaar dat dagelijkse vitamine C-aanvoer noodzakelijk is. Een tekort ontstaat bij gezonde jonge mensen al na 30 dagen als er geen vitamine C aangevoerd wordt via de voeding.

De gevolgen van vitamine C-tekort

Manifeste scheurbuik komt nog weinig voor in onze streken, we leerden fruit en groenten eten, en vitamine C slikken. En bij bloedend tandvlees, wat vooral bij zwangeren, zieken en ouderen voorkomt, kan je allicht beter zorgen voor extra vitamine C in plaats van een andere tandenborstel te kopen…

Maar er bestaat ook vitamine C-tekort met een nefast verloop dat onze gezondheid ondermijnt: metabolisme, immuniteit, hart- en bloedvaten,… zijn afhankelijk van voldoende vitamine C. De ADH (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid) van 80 mg/dag is net voldoende om scheurbuik te voorkomen, maar niet genoeg voor een optimale gezondheid.

Wat doet vitamine C?

Vitamine C beschermt het bindweefsel

Ons lichaam bestaat hoofdzakelijk uit bindweefsel, ons grootste orgaan. Collageen is het hoofdbestanddeel (70%) van dat bindweefsel, dat alle organen omgeeft en ondersteunt, maar ook bloedvaten, gewrichten, botten, pezen en spieren,… vormt. Collageen wordt opgebouwd uit bundels eiwitketens die als een drievoudige helix rond elkaar gedraaid zijn, en die aan elkaar gebonden en verstevigd worden door zwavel en waterstofbruggen. Daarvoor is wel vitamine C nodig.

Bij vitamine C-tekort worden de collageenbundels niet goed aan elkaar ‘gelijmd’, waardoor ze uit elkaar vallen…de bloedvaten beginnen te lekken. Maar eigenlijk verslechteren alle bindweefsels bij chronisch vitamine C-tekort, waardoor zwakke huid en pezen, gewrichtsdestructie, osteoporose, oogproblemen,… optreden.
Constant voldoende vitamine C-voorraad hebben is dus van belang voor ons bindweefsel.

Vitamine C beschermt je immuniteit

Ascorbinezuur speelt een veelzijdige rol in het immuunsysteem:

  • Vitamine C activeert diverse componenten van het immuunsysteem, o.a. zowel productie als activiteit van witte bloedcellen: neutrofielen, lymfocyten, fagocyten. Ascorbinezuur verbetert ook hun motiliteit, zodat ze sneller kunnen reizen naar waar ze nodig zijn, én verhoogt hun ‘killer’gehalte.
  • Deze cellen kunnen hoge concentraties van vitamine C opstapelen, waardoor ze beschermd zijn tegen de vrije radicalen en cytokines, die ze zelf moeten genereren om bacteriën en virussen te doden.
  • Vitamine C beschermt dan ook weer de omliggende weefsels tegen de vrije radicalen en de toxines die hierbij vrijkomen.
  • Vitamine C verbetert de capaciteit van fagocyten om interferon te produceren, dat o.a. antivirale activiteit heeft.
  • Vitamine C bevordert de aangroei en differentiatie van lymfocyten tot T- en B-lymfocyten, essentieel voor de correcte werking van het immuunsysteem.

Vitamine C bij COV!D-19

Vroeger al werd aangetoond dat bij sepsis, een levensbedreigende besmettingssituatie met shock, vitamine C intraveneus de kritieke periode met 50% en de mortaliteit met 90 % kan verminderen. Het is ook al lang bekend dat vitamine C-supplementen de gevoeligheid voor pneumonie of longontsteking sterk kan reduceren.

De longontsteking bij COV!D-19 is zeer ernstig omdat ze het longepitheel ‘vervloeit’, waardoor de longblaasjes geen zuurstof meer kunnen opnemen. Daarom liggen heel wat patiënten zo lang aan een beademingstoestel. Tegelijk komt een ‘hyperinflammatie’ voor en vaak een ‘cytokinestorm’, en die is in veel gevallen dodelijk.

In combinatie met álle andere maatregelen kunnen hogere doseringen vitamine C -weliswaar vroegtijdig toegediend- allicht voorkomen dat COV!D-19 evolueert van een (milde) griep naar een levensbedreigende pneumonie. Vitamine C kan dus mogelijk mee beschermen tegen de kwalijkste gevolgen.

Is vitamine C dan de ideale speler in de COV!D-19-pandemie? In de zoektocht naar een effectieve behandeling wordt momenteel in New York vitamine C intraveneus gecombineerd met chloroquine (kinine – een antimalariamiddel). Heel wat andere therapieën zitten nog onderzoeksfase…

En wat doet ascorbinezuur nog?

De belangrijkste fysiologische functies van vitamine C/ ascorbinezuur in een overzicht 

  • Antioxidant, maar met een duale functie: in lagere doseringen antioxidant, hoge doseringen hebben een functie als pro-oxidant.
  • Cruciaal voor de bindweefselvorming (cross-linking= verankering van collageen): bloedvaten, botten (botdensiteit), gewrichten, huid en slijmvliezen,… Essentieel in preventie van atherosclerose en hart- en vaatziekten. Vitamine C beschermt de endotheelfunctie (bloeddruk!) en tegen atherosclerose (vaatscorbuut), hartfalen en diabetes.
  • Cofactor en stimulator voor talloze andere reacties, enzymen, synthese van eiwitten, hormonen en DNA,…
  • Ondersteunt de functie van de eigen antioxidantenzymen, zoals glutathion en catalase. Het kan ook glutathion regenereren.
  • Essentieel voor ondersteuning van het immuunsysteem: stimuleert de (productie van) leukocyten, ondersteunt de fagocytose (opruimen van pathogenen), stimuleert de vorming van T-cellen in de thymus en de productie van het beschermende interferon.
  • Virusdodend effect, maar enkel bij hoge doseringen (pro-oxidantfunctie)
  • Antihistamine-effect, werkt dus in op allergieën
  • Belangrijk ter preventie van reflexdystrofie (Südeck) na trauma of operatie
  • Ook voor preventie van degeneratie: kraakbeen en gewrichtsklachten, cataract en maculadegeneratie, bij roken,…
  • Essentieel voor een goede wondheling
  • Ongeveer 67% van de vitamine C-voorraad zou opgeslagen zijn in de spieren. Vitamine C-tekort veroorzaakt spieratrofie en verlaagt de spierprestaties.
  • Optimaliseert de ijzeropname uit plantaardige voeding
  • Beschermt tegen loodtoxiciteit én bij roken! – loodconcentratie in het bloed omgekeerd evenredig met vitamine C-niveau!
  • Zeer belangrijk: voorkomt scheurbuikklachten op het einde van de zwangerschap, de foetus gaat met essentiële stoffen aan de haal…

 

Maakt de mens zelf vitamine C aan?

De meeste dieren en planten maken volgens behoefte hun eigen vitamine C zelf aan. Je hond en kat hebben dus geen extra vitamine C nodig. Uitzonderingen zijn: mensen, mensapen, cavia’s en de fruitvleermuis.

Hoezo? Ergens in de evolutie verloren wij het enzym dat zorgt voor de omzetting van urinezuur tot ascorbinezuur. Allicht omdat er genoeg voedsel, rijk aan vitamine C, beschikbaar was en we die energie (en het urinezuur) beter voor iets anders konden gebruiken. Maar als de voedingsomgeving dan verandert, zorgt dat voor problemen.Dieren produceren zelf in verhouding veel meer ascorbinezuur dan de mens inneemt. En onder stress verhoogt deze hoeveelheid nog sterk: ze maken het aan volgens de noodzaak.

Enkele voorbeelden:

    • kat, hond: 5 mg/kg/dag – onder stress: 40 mg/kg/dag
    • knaagdier, geit: 33-39 mg/kg/dag – onder stress: 190-275 mg/kg/dag
    • Ter vergelijking: ADH voor de mens: 0,9 mg/kg/dag (gemiddeld gewicht). Dat lijkt weinig, maar de mens zou eigenlijk dagelijks 3 gram vitamine C moeten innemen om hetzelfde niveau te bereiken als dieren, en in stresssituaties zelfs tot 17 gram.

Hoeveel vitamine C heb je dagelijks nodig?

De officiële ADH van 80 mg/dag is dus enkel voldoende om acute scheurbuik af te wenden, maar die hoeveelheid vitamine C beschermt lang niet tegen vaatscorbuut. Om chronische ziekten te voorkomen is een veel hogere dosering vereist.

Onderhoudsdosering

Dagelijks heb je tot 3 gram vitamine C nodig, die deels uit de voeding kan worden gehaald. Een extra supplement van 0,5 tot 2 gram is dus logisch, te verdelen over de dag.
Opmerking: soms blijven door bepaalde genveranderingen de vitamine C-concentraties in het bloed laag, zelfs bij hoge doseringen. Dit kan tot vaatcomplicaties leiden. Raadpleeg je therapeut.

Therapeutische dosering

Vanaf 3 gram per dag (ev. de dosis opdrijven tot darmtolerantie, d.w.z. het optreden van diarree). Bij een virale infectie (verkoudheid, griep) blijkt het belangrijk om zo snel mogelijk over te gaan op een hogere dosering, tot 10 gram en meer waarbij 0,5-1 gram per uur aangeraden wordt. Deze dosering wordt best enkele dagen aangehouden, of tot de symptomen verbeteren. Overleg de dosering met je therapeut.

Vitamine C-supplementen: extra tips

Alle voorgaande raadgevingen volgen het leidinggevende Linus Pauling Institute (LPI), dat de meeste ervaring met vitamine C heeft en de meeste onderzoeken coördineert. Het LPI merkt bovendien nog op dat:

  • het niet altijd duidelijk is waar het antioxidant-effect eindigt en het pro-oxidant-effect begint. Het LPI raadt aan om beide effecten af te wisselen, en bv. om de 6 uur een stootdosis te geven (pro-oxidant) en tussendoor gebruik te maken van het antioxidanteffect.
  • de eerste 500 mg het vlotst in de darm opgenomen worden, meer blijft deels achter. Voor een optimaal effect is het dus goed om de dagelijkse dosis te verdelen. Het LPI onderzocht ook de veiligheid van hoge doseringen.
  • het synthetische ascorbinezuur te vermijden valt, omdat het een sterk verzurend en diarree-effect heeft. Aangewezen is de gebonden vorm, zoals ascorbinezuur ook in de natuur voorkomt.

Laat je adviseren en begeleiden!

Osteopaat en causopractor Thorbjörn De Brul van Topsportadvies kent het menselijke immuunsysteem door en door. Laat je adviseren om zonder schade deze moeilijke periode door te komen.

 

Nog meer interesse in dit onderwerp? Lees ook:

 

Bronnen en referenties