Denken met je darmen: de darm-brein-as

Thorbjörn De Brul
08 oktober 2020

In de moderne geneeskunde zijn er tientallen ‘specialisten’ die elk een deel van het menselijk lichaam voor hun rekening nemen: er is een dokter voor het hart, de huid, de darmen en nog een andere voor je ogen, je longen, je hersenen … Door ons lichaam in hokjes in te delen, lijkt het wel alsof de verschillende lichaamsdelen en organen onderling niet verbonden zijn.

Of misschien zijn we die verbinding ergens uit het oog verloren? Dat geldt zeker voor de hersenen en de darm, twee totaal verschillende organen… geloven we. Maar de darm-brein-as is de ‘stuurman’ van je denken en handelen, dus ook van je gezondheid. En weet: denken met je darmen, dat doe je dagelijks.

Denken met je darmen: je ‘tweede brein’ huist in de darm

Het is een wonderlijk idee dat er een ‘brein’ in onze buik schuilt. Of toch niet? Iedereen heeft immers wel eens ‘vlinders in de buik’ gehad, en sommige mensen vertrouwen soms op hun ‘buikgevoel’ (gut feeling). En dat is terecht.

Want de bezenuwing tussen hersenen en darm is zowat het drukste communicatienetwerk in het menselijk lichaam. Signalen gaan heen en weer tussen brein en darm via de nervus vagus van het autonome zenuwstelsel, ook wel gekend als de ‘darm-brein-as’ of ‘hersen-darm-as’ (gut brain,axis).

Die communicatie is een continue uitwisseling en wisselwerking tussen darm en hersenen. Slechts 20 % van de signalen gaat van de hersenen richting darm en andere organen, terwijl zowat 80% van de informatie naar het centrale zenuwstelsel spoort om de hersenen te informeren over de toestand in maag en darmen. Vooral ‘denken met je darmen’ dus.

Daarnaast heeft de darm nog zijn eigen, onafhankelijke zenuwstelsel (myenterische plexus), dat de darmwerking programmeert. De specifieke neurotransmitter hier is serotonine.

De hersenen beïnvloeden dus de darm, maar eigenlijk gaat er meer communicatie én invloed van de darm naar de hersenen. Daarom wordt deze darm-brein-as ook wel eens bestempeld als ons ‘tweede brein’. Vandaar: denken met je darmen.

De darm-brein-as: infokanaal van de darmflora

Maar de grootste verrassing is wel hoeveel invloed de darmflora langs deze weg heeft op de hersenen: hoe we ons voelen, hoe fit en stressbestendig we zijn, wat we graag eten. Maar ook ons humeur, zelfs ziekte en gezondheid hangen allemaal af van ons microbioom.

Goede bacteriën, commensalen zoals lactobacillen en bifidusbacteriën, ondersteunen de gastheer. Ze leveren energie en grondstoffen voor een goede functie van de hersenen en de rest van het lichaam. Pathogenen of ziekmakende microben werken enkel voor zichzelf, verspreiden toxinen, en kunnen besmettingen veroorzaken. Ze tasten daardoor de gezondheid van de gastheer aan. Kolonisatie van de darm met een goede diversiteit aan commensalen verhindert dat pathogenen de overhand kunnen nemen.

Een goede gezondheid begint dus bij het microbioom in de darmen. De verbinding tussen darm en hersenen bepaalt hoe fit en gezond je je voelt.

Denken met je darmen: depressie, stress en angst

Darmbacteriën beïnvloeden ook onze gedachten, gevoelens en gedragingen: ook in de hersenen maken ze het verschil uit. Via de darm-microbioom-hersen-as spelen onze onzichtbare medebewoners een niet te onderschatten rol door de vele stoffen, hormonen en neurotransmitters, vitamines en andere metabolieten, die zij produceren. En zo beïnvloeden ze ook de hersenen. Zelfs in die mate dat ze niet alleen het verschil tussen gezondheid en ziekte maken, maar ook gedrag en stemming beïnvloeden.

Disfunctie in de darm en darmflora leidt onvermijdelijk tot disfunctie in de hersenen: je niet lekker voelen in je vel, hoofdpijn, angst, stress, negativiteit, depressie… Maar het kan op termijn ook tot echte psychologische, zelfs psychiatrische stoornissen én neurodegeneratieziekten leiden.

Onze gedachten en gedrag zitten niet alleen tussen onze oren, maar óók in onze darmen!

“De mens is wel heel arrogant om te denken dat hijzelf, of zijn hersenen, zijn gedrag bepalen.” prof. dr. Leo Pruimboom

Microbioom, gedrag en… voeding

Bij een welbepaald gedrag hoort trouwens ook een typerend microbioom: een optimist heeft een andere darmflora dan iemand die bijvoorbeeld angstig, depressief of agressief is. Uit dierenstudies blijkt ook dat gedrag kan beïnvloed worden door het microbioom te wijzigen, bijvoorbeeld door de voeding te veranderen.

Ieder mens heeft zijn eigen, specifieke darmflora, die al deels doorgegeven wordt van moeder op kind. Maar daarnaast wordt het microbioom grotendeels bepaald door wat er gegeten wordt. Verschillende voeding vertaalt zich in telkens andere beestjes, dus ook in andere signalen naar de hersenen.

Want iedere darmflora heeft zijn eigen eigenschappen, effecten én voorkeuren. Ook beestjes weten wat ze graag eten, en sturen de gepaste signalen hiervoor naar de hersenen: willen ze zoet, of granen, of liever groenten? Ze zorgen via de hersenen dat je daar trek in krijgt.

Je darmbacteriën herstellen, je gezondheid herstellen

Omgekeerd geldt dat wat wij eten, bepaalt welke darmbacteriën zich lekker voelen in onze darm en welke er kunnen overleven. Gezonde voeding trekt goedaardige bacteriën aan, die zorgen voor hun gastheer. Slechte, geïndustrialiseerde voeding trekt eigenzinnige beestjes aan, die vooral voor zichzelf zorgen en hun gastheer ziek maken.

Zo trekken gluten/granen de beestjes aan die deze kunnen verwerken, en die zijn meestal minder gezond voor de gastheer. Doordat ze tevens de darmwand beschadigen, krijgen pathogenen en hun toxines vrije toegang tot de bloedbaan; dit is de basis voor endotoxemie en chronische laaggradige ontsteking. En zo word je ziek. Je darmbacteriën herstellen is dan de boodschap.

Een gezond microbioom zorgt dus niet alleen voor rustige darmen, maar ook voor een rustig hoofd, met een positieve kijk op het leven. Het zorgt voor stressbestendigheid en weerbaarheid. En het beschermt ook de cognitieve functies: concentratie- en leervermogen, geheugen, ook bij het ouder worden.

De darm-brein-as: ‘stuurman’ van ons denken, voelen en handelen

De interactie tussen het menselijk genoom en het microbioom, die samen het holobioom vormen, is essentieel voor de gezondheid. Zelfs groei en functie van waarschijnlijk alle organen en weefsels worden via darm-microbioom-orgaan-assen in stand gehouden.

Hierbij speelt de darm-brein-as een kapitale rol voor de gezondheid: hij is verantwoordelijk voor de controle over het immuunsysteem, onderhoudt de cognitieve functies, geeft ‘toestemming’ voor gedrag, bepaalt ook veerkracht, stressbestendigheid en capaciteit voor besluitvorming.

Daarbij gaat het niet altijd over zware beslissingen, het begint bij simpele keuzes: kies je voor gezonde voeding of fastfood? Kies je voor een gezonde leefstijl en beweging in plaats van lui voor de televisie liggen?… Voor gedrag en keuzes moeten de hersenen ‘toestemming’ geven.

Deze (on)bewuste besluitvorming is een complex proces, uitgevoerd door de zogenaamde ‘health governor’ of ‘stuurman’. Via de darm-brein-as wordt die continu geïnformeerd over de energetische toestand in het lichaam enerzijds, en de belasting anderzijds. En op basis daarvan beslissen de hersenen (onbewust) of er voldoende energie is voor een bepaalde keuze. Geen energie betekent: geen gedrag, geen capaciteit. Net daarom is ‘verandering’ vaak zo moeilijk… Denken met je darmen doe je dus dag in dag uit.

Ons microbioom speelt een sleutelrol bij onze reactie op psychologische en fysieke stress en bepaalt mee hoe veerkrachtig we zijn.

Denken met je darmen: gezond leven via gezonde voeding

Door slimme aanpassingen in het voedingspatroon is het mogelijk om de darm-brein-as te reguleren en tot rust te brengen, en zo grip te krijgen op je gezondheid en mentale veerkracht. Een kleine verandering kan al een aanzet geven om je leven grondig te veranderen:

  • Kies voor gezonde mediterrane voeding rijk aan vis en zeevruchten, groenten, fruit, kruiden, noten, en gezonde vetten (omega-3, olijfolie, kokosolie).
  • Zorg voor veel variatie: gevarieerde voeding zorgt voor gevarieerde darmflora.
  • Vermijd belastende factoren zoals gluten, geraffineerde producten, additieven, toxische stoffen …
  • Vermijd deficiënties: zorg voor voldoende vitamines, mineralen, omega 3-vetzuren …
  • Voldoende vezels, pre- en probiotica kunnen een ondersteunende of corrigerende rol hebben (angstremmend en antidepressief effect).
  • Kies waar mogelijk voor gefermenteerde voedingsmiddelen. Ze zijn een zegen voor je microbioom! En fermenteren maakt ook alle gezonde flavonoïden uit groenten en fruit vrij.

Laat je adviseren en begeleiden!

Osteopaat en causopractor Thorbjörn De Brul van Topsportadvies kent het menselijke systeem door en door. Laat je testen, adviseren, coachen én verrassen door de straffe resultaten.

 

Lees ook:

 

Referenties